Historia e Botës 3 - Epoka e revolucioneve

J.M. ROBERTS & O.A. WESTAD

Përmbysjet tronditëse nisin kur evropianët – të shtyrë nga nevoja për zgjerim, etja për fitim, entuziazmi fetar apo nga varfëria – fillojnë pushtimin e botës. Qysh në mesin e shekullit XVIII elitat intelektuale evropiane nisin të ndërgjegjësohen gradualisht për këtë prirje të qartë të rrjedhës së historisë si dhe për rolin që ato vetë luajnë në të.

Gjatë 150 vjetëve që do të pasojnë, ndryshimet nisin të përshpejtohen dhe marrin përmasa të atilla – në të gjitha fushat – saqë bëhet e vështirë, për të mos thënë e pamundur për të mos i parë. Në vitin 1900, jo vetëm në Evropë por edhe në territoret ku evropianët janë vendosur, regjistrohet një shkëputje e pakthyeshme.

Nis të përhapet gjerësisht një vizion i ri, progresist, i historisë. Nëse deri atëherë miti i progresit ishte vënë në diskutim, tani duket se ai ka nisur t'u japë gjithnjë e më shumë kuptim ngjarjeve.

Mbi të gjitha, shtysat e ardhura nga Evropa e Veriut dhe nga vendet e brigjeve të Atlantikut do të nisin të ndihen kudo në botë, duke mundësuar transformimin jo vetëm të marrëdhënieve të Evropës me pjesën tjetër të botës, por edhe vetë themelin e ekzistencës së një pjese të mirë të banorëve të saj, edhe pse këta të fundit mund të ndjejnë keqardhje për të kaluarën apo t'i kundërvihen progresit.

Në fund të shekullit XIX (të cilin këtu do e përdorim si një pikë referimi sa të përafërt aq edhe komod), ajo botë që dikur rregullohej nga kultura të veçanta dhe të dallueshme prej njëra – tjetrës, tashmë ka nisur të marrë një tjetër drejtim. Tashmë fati i saj tashmë konsiston në ndjekjen dhe në përshpejtimin e transformimeve.

Një njeri i lindur në vitin 1800 dhe i vdekur në vitin 1870 mund të ketë parë një botë në ndryshim e sipër shumë më të shpejtë gjatë jetës së tij, sesa ajo kish ndryshuar gjatë njëmijë vjetëve që e kishin paraprirë atë. Historia kishte nisur të përshpejtohej.