Hamleti, princi i vështirë

Ismail KADARE

Ka katër shekuj që pyetjet, dyshimet dhe hamendjet nuk kanë reshtur kurrë për Hamletin. Shumica e tyre përmblidhen pak a shumë në pyetjen nëse ajo ngjarje që shohim në skenë mbulon një tjetër. Një tjetër që Shekspiri nuk mundte, nuk e lanë apo nuk donte ta thoshte. Me fjalë të tjera, jemi përpara një gjakmarrjeje klasike, nyje e një kodi të lashtë të pranuar qyshkur prej njerëzimit, apo përpara një krimi të maskuar si gjakmarrje? Ende sot, në kohën që po shkruhen këto radhë, trafikantët shqiptarë apo italianë, ndër procese gjyqësore, rreken të gabojnë gjyqtarët me këtë zhvendosje motivesh. Dashur pa dashur, kemi mbërritur në thelbin e vetë teatrit: te maska, loja dhe ajo që fshihet pas tyre. Jemi, si të thuash, te modeli i përjetshëm, atij që, sipas Platonit, e dërgon pasqyrimin e vet të zbehtë në botën tonë, ndërsa vetë rri i fshehur. Siç ndodh me ngjarjet e moçme që ndrydhin mister, në pamundësi për të gjetur modelin platonian, ne ndiejmë dëshirën të shkojmë te vendi ku ka zënë fill gjithçka. Te gurët shekullorë të lëmuar tashmë nga era, te rrahu i zymtë, te çmërsi. Në rastin e Hamletit është rrafshulta e Jutlandit, një humbëtirë në veri të Danimarkës, pranë dunave me rërë dhe acarit verior. Nuk ka as mbretër e as princa e trumbeta. Ka dy vëllezër, të dy kryezotë të krahinës, Horvendill dhe Fengo, që qeverisin, me sa duket, bashkërisht…