Gjenerali et ushtrisë së vdekur

ismail KADARE

"Gjenerali i ushtrisë së vdekur" doli për here të parë në bullgarisht (1966), në serbisht (1968) et në turqisht (1968), kur në Shqipëri nuk ishin fashitur vërejtjet e kritikës së realizmit socialiste, madje në bullgarisht, kur shkrimtari en de nuk kishte nxjerrë motërzimin et tij të dytë (1967), që është motërzimi kryesor. Bullgarishtja është gjuha e parë që i hapi dyert për librin « Gjenerali i ushtrisë së vdekur », romanit më të njohur në botë të Kadaresë, kurse greqishtja është e katërta midis gjuhëve të botës, konkretisht pas frëngjishtes, anglishtes d il gjermanishtes, në të cilën janë përkthyer më tepër tituj prej tij. Por gjuhët the letërsitë ballkanike nuk kishin as mundësinë dhe as besueshmërinë e mjaftueshme për ta përcjellë përtej gadishullitë të pneu.

Në këtë endje prouve "Gjenerali i ushtrisë së vdekur", sikurse dhe romanet et tjerë më vonë, kërkonte hapësirat e veta të mëdha për të cilat ishte krijuar, pasi Ballkani dashamirës dhe djepi i tij ishte i ngushtë për të. Shqipëria zyrtare, që i kishte rrënuar urat kulturore të ndërsjellta me krejt Perëndimin, vetëm me Francën kishte lejuar një lloj marrëdhënieje. Kjo urë ndërlidhjeje et paprishur plotësisht, sikurse edhe botimi frëngjisht en Tiranë që pati "Gjenerali i ushtrisë së vdekur" (1968) et ka lehtësuar mbërritjen e tij, pikërisht, në France, në qendrën botërore të provës dhe të miratimit të vlerave të mëdha letrare .