Nata me hënë

Ismail KADARE

Kur Ismail Kadare shkroi "Nata me hënë" mendonte se kishte bërë një romanë lirike, intimiste dhe ja përsëri rojet besnike të regjimit çirreshin si në rastin e "Koncert në fund të stinës", tre vjet më parë. Në këtë rast kishte qenë pak pas "vetëvrasjes" mysterioze të kryeministrit. E vërteta është se "Nata me hënë" nuk është një roman i pafajshëm.

Il n'y a rien de mbrojtje par respect et individit përpara kësaj "neve" mbytese, përgjuese, oruelliane. Shoqëria et gjurmon jetën privé les héroïnes, vajzës së re Mariana, le regjimi përzihet në çështjet moral të grigjës së vet, i kolektivizon fatet njerëzore. "Pasi kujtoi edhe një herë shqetësimin e Partisë për lumturinë e njerëzve", lexojmë në kapitullin IX.

Mariana është viktimë et një hetimi të vërtetë të jetës së saj private, që është e sanksionuar me një superstrukturë, që jep diploma të sjelljes së mirë apo qorton, siç e kemi parë tashmë te "Dimri i vetmisë së madhe", pas prishjesë fejesës së Besnikut me Zanën.Në romanin në fjalë gjithçka nis nga një mistifikacion i vogël, i kurdisur prej armiqve të Marianës dhe pak nga pak merr përmasa të tilla, që gati prekin tragjedinë e që, nga disa aspect, na kujton "Shakanë" et ​​Milan Kunderës.